پاسخ به سه پرسش در باره مصاحبه مندرج در سایت به پیش

چندی پیش مصاحبه ای داشتم با صفحه تلگرامی «حمایت از زندانیان سیاسی و عقیدتی» که مجموعه سوال ها و صحبت هایم در سایت محترم «به پیش» انعکاس یافت.

https://bepish.org/node/1331

اخیرا یک از عزیزان نکات وسوالاتی در رابطه با آن صحبت ها را مطرح کرد که فکر کردم در اینجا به آن ها پاسخ بدهم تا اگر ابهامی هست بر طرف بشود.

پاسخ به سه پرسش در باره مصاحبه مندرج در سایت به پیش:

با تشکر از نقطه نظرات ارائه شده، آنچه به نظرم می رسد و در هر مورد می توانم بگویم این هاست:

1. بحث جنگ هایی که دولت ها به نیابت از شرکتهای جنگ ساز راه می اندازند جدید است.  واقعا تقسیم هزینه های هنگفت و منافع حاصله این جنگها بین دولت ها و بین شرکت های مختلف چگونه توجیه پذیر است؟

نسبتِ خصوصی شدن یا بودن شرکت های نظامی در کشورهای مختلف یکسان نیست. در برخی کشورها، صنایع نظامی بزرگ هنوز هم تا بخش زیادی دولتی اند (روسیه و چین). روند خصوصی سازی بخش های مختلف نظامی امنیتی اما تقریبا در بین اغلب کشورها بویژه عضو ناتو در جریان است و روند برعکس آن یعنی دولتی شدن صنایع نظامی را تقریبا در جایی مشاهده نمی کنیم.

در آمریکا این روند خصوصی سازی بسیار پیشرفته است و تولید و خدمات زیادی را در بر می گیرد. وقتی ترامپ می گوید «با عربستان سعودی ۱۱۰ میلیارد دلار قرارداد نظامی بسته ایم.» به چه معناست. قرارداد بین دو دولت است؟ عربستان سعودی پول قرار داد را به حساب دولت آمریکا می ریزد؟ چه بخش از قرارداد توسط بخش خصوصی انجام می شود؟ آیا در این بخش، قراردادها مستقیم است؟ چه بخش از قرارداد توسط خود دولت باید انجام شود؟ آیا قرار داد بوسیله دولت انجام می شود و دولت خودش پروژه را بین پیمانکاران مختلف تقسیم می کند و سود خود را بر می دارد؟

تا جایی که من در بودجهٔ آمریکا دیده ام، درآمدی مرتبط با اقداماتی نظیر فروش مستقیما تجهیزات و خدمات نظامی ندیده ام. تصورم بر این است که قطعا بخشی از این اقدامات (برای مثال آموزش) را هنوز هم دولت آمریکا باید انجام دهد (این هم در حال خصوصی سازی بوده است.) و طبعا با قرارداد ترکیبی پیچیده ای روبرو هستیم. اطلاعاتی که من از خلال مقالات و بحث ها کسب کرده ام نشان دهندهٔ آن است که در هر حال سهم بخش خصوصی و شرکت های امنیتی نظامی که آن ها را صنعت جنگ نامیده ام، بسیار بالاست و نقش اصلی را به عهده دارند.  آن ها از جنگ های اخیر، چه شکست خورده و چه پیروز، سود عظیمی بدست آورده اند و نقش تعیین کننده در براه انداختن جنگ ها برای چنین سودهایی را دارند. وقتی دونالد ترامپ می گوید: «ما در جنگ های اخیر ۶۰۰۰ میلیارد دلار هزینه کرده ایم و چیزی به دست نیاورده ایم.» و کسی هم آن را رد یا انکار نمی کند (دقت کنیم! خیلی مهم است که هیچ مقامی نه فعلی و نه قبلی انکار نکرده است)، معنی اش این است که دولت آمریکا سود اقتصادی قابل ذکری از این جنگ ها بدست نیاورده است. همین امر در مورد جمهوری اسلامی با پیچیدگی های خاص خودش قابل بررسی است. می شود پرسید، جمهوری اسلامی از هزینه های چند ده میلیارد دلاری برای سیاست هایش در منطقه چه سودی به دست آورده است؟

با این همه، سوال شما حاوی نکتهٔ کلیدی مهمی است که دارم روی آن کار می کنم.: «در چشم انداز آینده، رابطه دولت و شرکت ها  به چه سمت و سویی می رود.»

خانم نئومی کلاین معتقد است دولت ترامپ اولین تجربه اداره دولت همانند یک شرکت است. این تجربه های اولیه بما چه می گوید؟

2. سخنران به سه موضوع تحریم، جنگ و فروپاشی می پردازد هرکدم از اینها میتواند در مرحله ای در اولویت باشد، فکر میکنم باید بحث دقیقتری در مورد این مراحل انجام گیرد. فکر نمی کنید اگر تحریم به فروپاشی و شورش منجر شود، جنگ منتفی شود؟ باید خطوط مشخص تری از تاکتیکها و اهداف دشمنان ایران ترسیم شود. نظرات مطرح شده باید با نظرات حزب های چپ ایران  مثل راه کارگر و حزب توده که بر سرنگونی رژیم تاکید دارند مقایسه شود.

از آنجا که بحث در باره جنگ و صنعت جنگ بطور کلی بود، کمتر وارد این بحث شدم. در سخنان دیگری در مصاحبه با رادیو پویا به این موضوع پرداخته بودم و سه سناریو یعنی سازش، رویارویی و یا فرورفتن در انقلاب را مطرح کردم. شما را به شنیدن آن دعوت می کنم. اما از دید جنگ، همانطور که گفتم. جنگ می تواند اشکال مختلفی داشته باشد. ما به تازگی نوع لیبی یعنی مداخله در شورش مردم (جنگ داخلی) و یا مدل صربستان یعنی بمباران های سفره ای ادامه دار تا تسلیم را با درد و رنج زیاد مشاهده کرده ایم.

متوجه نشدم منظورتان از ضرورت مقایسه با نظرات احزاب و سازمان های چپ چیست. چنین کاری بین روشنفکران و تحلیلگران در سطح جهان مرسوم نیست. پلیمیک سیاسی اساسا کار و وظیفهٔ دیگری ست که بنا بر ضرورت در نقد مواضع این یا آن حزب و سازمان و یا شخصیت سیاسی صورت می گیرد. من وارد چنین عرصه ای نشده ام و ضرورتی برای این کار ندیده ام چون جدا از اینکه این احزاب چه شیوهٔ تحلیلی برای این جنگ ها داشته اند، به نتایجی رسیده و اعلام کرده اند که با آن موافق بوده ام و این موضعگیری چیزی جز لزوم مخالفت با سیاست خارجی مخاطره آمیز مداخله جویانهٔ جمهوری اسلامی در منطقه نبوده است.

3. ایا جنگ واقعا بعنوان وسیله و هدف هر دو مطرح است؟ در اینصورت نقش روسیه و چین چه خواهد بود؟ ما میتوانیم به انها بعنوان متحدانی قابل اعتماد حساب کنیم و تا چه میزان با ما خواهند بود؟ روسیه حداقل در هر جنگی در منطقه ذینفع بوده است، این بار چه خواهد کرد، بهر حال روابطی استراتژیک با ایران دارد.

طرح جالبی را عنوان کرده اید. آنطور که من برداشت کردم می خواهید بگویید : آیا موضوع را «جنگ - هم استراتژی و هم تاکتیک» ندیده ام. من اینگونه ندیده ام، به این جمله حتی نیدیشیده بودم. من بیشتر چنین دیده ام : «سود از هر چیز و به هر شکل.» اما واقعیت آن است که در جهان تنها شرکت های بزرگ جهانی شده نیستند که فرمان می رانند، در پدیده ای به نام جنگ ده ها مسئلهٔ دیگر مداخله دارد. یکی از مهمترین آن مسائل ژئوپلیتیک است. خود هر پروژهٔ سود محور هم در چرخه پیچیدهٔ سرمایه داری معاصر، سرمایه ها و سودهای دیگری را به تحرک در می آورد که بعنوان نیروی مدافع یا مخالف آن نقش آفرینی می کنند. اگر فقط یک شرکت یا شرکت های نظامی امنیتی همسو را در کانون توجه قرار دهیم،  «جنگ - هم استراتژی و هم تاکتیک» طبعا به یک شعار بازرگانی تبدیل می شود.

بخش دوم سوال تان، نکتهٔ باز هم بسیار مهمی را در بر دارد که پاسخگویی به آن خودش یک مقالهٔ مستقلی را می طلبد.  اگر بخواهم خیلی خلاصه جواب دهم. جمهوری اسلامی با ایجاد ارتباط استراتژیک با روسیه (از قراردادهای پشت پرده خبری نداریم. آقای ظریف در پاسخ به نقد ها به توافقنامهٔ خزر گفت که همزمان، با هر یک از کشورهای خزر قرارداد جداگانه مهمی به امضا رسیده . قراردادهای نظامی و استراتژیک با روسیه چیست و چه ابعادی دارد؟ نمی دانیم. به نظرم پنهان نگه داشته شده است. در توافقی که در ترکیه بین سه کشور به امضا رسید، هر سه کشور پذیرفته اند از همدیگر در برابر تغییر رژیم دفاع کنند. آیا این بدان معنی ست که اگر فردا خواستیم انقلاب کنیم و رژیم جمهوری اسلامی در حال فروپاشی قرار گرفت، روسیه و ترکیه مثل عربستان سعودی در بحرین نیرو وارد می کنند؟

از طرفی، روسیه و چین وارد چالش بزرگی با آمریکا برای تعدیل هژمونی اش بر دنیای هنوز تک قطبی موجود شده اند. ما نمی توانیم با آن موافق نباشیم. سرنوشت این رویارویی چه می شود؟

من در صحبت هایم دو امکان را برشمردم. توافق هایی در سطح جهان صورت گیرد و ما قربانی شویم. یا آمریکا به عقب نشینی وادار شود و جمهوری اسلامی بحران فروپاشی اش را به تعویق بیندازد. ادامهٔ حیات جمهوری اسلامی آکنده از بحران های بسیار مخاطره آمیز برای کشور است و همانطور که می بینید مسائل پیچیده و همانطور که گفتید به هم وابسته است.

جدا کردن یک بخش برای اینکه نور بر روی آن بتابیم و ویژگی های معاصرش را دریابیم، قطعا به معنی نادیده گرفتن بقیه مسائل نیست و نمی تواند باشد.  این روش شناخته شده ای است که در علوم و از جمله علوم سیاسی از آن بهره می بریم. قطعا چنین تحلیلی با یک تحلیل همه جانبه سیاسی که احزاب و بویژه احزاب کمونیست در هر کنگره ارائه می دهند و استراتژی ها و تاکتیک های خود را بر اساس آن تنظیم می کنند، متفاوت است. آن تحلیل های جامع اما همیشه پا بر دوش تحلیل های بخشی و مقطعی و موردی و برخی از اینگونه نظریه پردازی ها دارند و از آن سود می جویند.

امیدوارم این توضیحات مفید بوده باشد. از اینکه وقت گذاشتید و این نقطه نظرات را با من در میان گذاشتید، عمیقا سپاسگزارم. موفق باشید.